1-1 - Dars

Adolatning ikki ma`nosi bor: keng ma`noda “har narsaning o`z joyiga qo`yilishi”dir, bu ma`nodagi adolatni butun yaratilgan olamda ko`rishimiz mumkin. Koinot, atomlar olamida, insonning tuzilishida , o`simlik va hayvonot olamida Allohning adolatini mushohada qilishimiz mumkin.  Hazrat Muhammad(SAOV) ning quyidagi hadislarida ana shu adolat haqida gapiriladi. “Allohning adolati tufayli yeru-osmonlar barpodir”. Agar yerning tortish kuchi muvozanatidan chiqib ketsa edi, yoki quyosh kuchi ko`payib ketib yerni o`ziga tortib uni kuydirib kul qiladi, yoki yerning kuchi ustunlik qilib quyoshni orbitasidan chiqarib yuboradi va butun koinot hayotiga zavol bo`ladi.

Agar suvni ekinni sug`orish uchun quysangiz ayni adolatdir, lekin agar begona zararli o`tlarni sug`orsangiz ayni zulm bo`ladi.

Adolatning boshqa ma`nosi esa birovlarning haqiga tajovuz qilmaslik dir. Boshqa so`z bilan aytganda “adolat – zulmning aksidir”. Ikkinchi ma`nodagi adolat xos ma`noda va birinchi ma`nodagi adolat esa umumiy ma`nodadir. Allohning adolati haqida har ikkala ma`no qo`llanadi, lekin ikkinchi ma`nodagi adolat haqida ko`proq bahs olib boriladi. Allohning adolati deganda na birovning haqqi zoye qilinishi va na birovning haqqini birovga bermaslik tushuniladi. Zulm bu haqni olib qo`yish yoki birovning haqqini birovga berib yuborishdir. Ammo Alloh Taoloning zoti zulmning har qanday ko`rinishidan pokdir . Agar bir jamiyatda hamma odamlar fosiq va gunohkor bo`lsa-yu faqat bir nafar odam solih bo`ladigan bo`lsa Alloh Taolo albatta ana shu odamning  hisobini boshqacha qiladi. “Ashoira” guruhi aytishicha agar Xudo hamma payg`ambarlarni do`zaxga tushirsa va hamma gunohkorlarni jannatga tushirsa, zulm bo`lmaydi, bu iddio asossiz va noma`qul bo`lgan gapdir. Odamning aqli bu kabi fikrlarni qabul qila olmaydi.

Adolat va tenglik orasidagi farq

Muhim bahsardan biri yana budirki, barobarlik yoki tenglikni zinhor adolat bilan almashtirish kerak emas. Ko`pincha adolatni tenglik deb qaraladi. Vaholanki tenglik adolatning shartlaridan emasdir. Masalan, o`quvchilar orasida adolatga rioyat qilinishini ko`rib chiqsak. Faraz qiling ba`zi o`quvchilar darslarini harakat qilib mashaqqatlar bilan yaxshi o`qisalar va ustozlari unga besh baho qo`ysa shu sinfning boshqa bir dangasa, hech dars o`qimaydigan o`zlashtirmagan o`quvchiga ham “besh” baho qo`ysa- qanday bo`ladi? Bu o`rinda ustoz tenglikka rioyat qildi lekin shu paytning o`zida adolatga rioyat qilmadi. Bu yerda tenglik- zulmga tengdir, adolatga emas.  Tabiat olamida ham mana shu adolatni ko`ramiz va bu adolat tenglik emas. Masalan, katta bir nahangga chumchuqning yuragini qo`ysa qanday bo`ladi? Soddaroq aytsak, tenglikka rioyat qilaylik degan nazardan kelib chiqib bir tonnali nahangning  yuragi bilan  qushchaning yuragining andozasini bir xil qilib qo`yilsa adolat bo`ladimi yoki zulmmi? Agar katta bir daraxtning ildizi kichik bir niholning ildizi bilan barobar bo`lsa adolat emas zulm bo`ladi. Adolat – bu har mavjudotning layoqatiga qarab,  ehtiyojidan kelib chiqib ulush ajratilishidir.

O`ylab javob bering:

1.  Nima uchun Allohning hamma sifatlari ichidan aynan Adolat sifati usuli din qilib qabul qilindi?

2.  “Ashoira” oqimi qanday guruhdir? Ularning e`tiqodi haqida nimalar bialsiz?

3.  Allohning adolatiga bo`lgan e`tiqod jamiyatda qanday tasir kuchiga ega?

4.  Adolatning necha xil ma`nosi bor? Ularni sharhlab bering.

5.  “Adolat” va “tenglik”  tushunchalari bir xil ma`noga egami?