ISLOM DINI VA NAVRUZ BAYRAMI

Navro'z (forscha نوروز  o`zb. "Yangi kun") - bahor bayrami, hamda fors va turkiy xalqlarida yangi yilning birinchi kuni. "Navro'z" so'zi forschadan tarjima qilinganda, "yangi kun" ma'nosini beradi. Ma’lumki bu kunni bayram qilish qadimgi zardo’shtiylik dinidan meros bo’lib qolgandir. Shuning uchun uning asl vatani bu _ Eron o’lkasi hisoblanadi. Islolm dini kelishi bilan esa bu bayramni nishonlash yo’q bo’lib ketmadi va hozirgi kunlarda ham Osiyoning ba’zi o’lkalarida hanuzgacha nishonlanadi. Eronda esa rasman yangi yil ana shu kuni kirib keladi. Ko’pchilikni islom dinining navruz bayramini nishonlashga bo’lgan munosabati qiziqtiradi. Shuning uchun tahririyatimizga ham bu haqda so’rab tez-tez murojaat qilishadi.

Ana shularni hisobga olgan holda islom dinining navruzga bo’lgan munosabati haqida ma’lumot  berishga ahd qildik. Islom dini kelishi bilan johiliyat davridagi ko’p urfu-odatlar xurofot sifatida chetga uloqtirildi. Ammo bu degani islomdan oldingi bo’lgan hamma odatlar inkor qilindi, degani emasdir. Chunki islom dinidan oldin ham oz bo’lsa-da, ba’zi yaxshi urf-odatlar va an’analar bo’lgan. Bunday an’analar shariatga zid bo’lmaganligi uchun islom dini tarafidan inkor etilmagan. Shunday an’analardan biri- navruz bayramidir.

Navruz kuni bahorgi kun-tun tengligiga to’gri keladi, shuning uchun yilning tabiiy yangilanishi deb hisoblanadi. Undan tashqari bu kunda qadimdan odamlar bir-birlarining uylariga ziyoratga borishgan, qariya va bemorlarning hollaridan boxabar bo’lishgan. Bu odatni esa islom dini ham ta’kidlaydi. Undan tashqari navruz bayrami haqida hatto ba’zi hadislar ham naql qilingandir, ularda bu kunning butun islom ummatiga naïf tekkan kun sifatida zikr etilgandir. Imom Sodiq (a.s) dan naql qilinishicha, Navruz kunida hazrat Ali (a.s) xavorijlar bilan bo’lgan Nahravon yaqinidagi jangda g’alabaga erishgan edi. Shuningdek, paygambarimiz (saov) Hajjatul vidodan qaytayotib G’adir Xum degan yerda Alini o’zlaridan keying xalifa deb e’lon qilib, Islom dining komil bo’lganligini e’lon qildilar.

Bundan tashqari bu kunda qilinishi mustahab bo’lgan amallar zikr qilingan hadislar ham bordir:

1ـ و يستحب فيه الصيام و الصلاة اربع ركعات بعد صلاة الظهرين و يسجد بعدها و يدعو بالمرسوم يغفر له ذنوب خمسين سنة.

1.  Navruz kunida ro’za tutish mustahabdir. Shuninngdek,  to’rt rakaat namoz o’qishning ham ko’p savobi bor. Bunda peshin va Asr namozlaridan keyin 4 rakaat namoz o’qiladi va oxirgi sajdasidan keyin istigfor etib duo qlinadi. Shunda Xudovand ellik yillik gunohni kechiradi. (المهذب: ج 1 / .191)

2ـ و منها صوم يوم النيروز لما رواه الشيخ في المصباح عن المعلى بن خنيس عن الصادق عليه السلام قال اذا كان يوم النيروز فاغتسل و البس انظف ثيابك و تطيب بالطيب طيبك و تكون ذلك اليوم صائماً.

2. Mustahab ro’zalardan biri bu Navruz kunida tutiladigan ro’zadir. Shayx Misboh Muali ibn Xanis naql qilib aytadi: imom Sodiq (a.s) aytdilarki, navruz kuni gusl qilgin, toza kiyimlaringni kiyib olgin, eng yaxshi atirlar bilan o’zingni xushbo’ylashtirgin va shu kuni ro’za tutgin.

3 ـ و منها صوم النيروز لامر الصادق عليه السلام به و منها الصوم لقضاء الحاجة كما يظهر ممن تتبع الاخبار.

3. Imom Sodiq (a.s) dan naql qilinishicha Hojatlarni ravo qilish uchun Navruz kuni nafl ro’za tutmoq kerak.